Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

tori N M

  • 1 torus

    torus, i, m. [st1]1 [-] tŏrus, i, m.: a - petite corde, tronçon de corde, toron. - [abcl][b]b - renflement, bourrelet, protubérance, gonflement. - [abcl]c - grosseur, épaisseur (d'une branche, d'un cep de vigne); tige, branche, rameau. - [abcl]d - talus, rebord, éminence (dans un terrain). - [abcl]e - tore, bâton (moulure à la base d'une colonne). - [abcl]f - ce qu'on étend pour se coucher, couche, coussin, lit. - [abcl]g - lit funèbre. - [abcl]h - lit nuptial; mariage, hymen.[/b]    - lacertorum tori: muscles saillants.    - athletarum tori: corps musclé des athlètes.    - tempora aliena toris: temps peu propices au mariage. [st1]2 [-] tōrus, i, m.: Fest c. torrus.
    * * *
    torus, i, m. [st1]1 [-] tŏrus, i, m.: a - petite corde, tronçon de corde, toron. - [abcl][b]b - renflement, bourrelet, protubérance, gonflement. - [abcl]c - grosseur, épaisseur (d'une branche, d'un cep de vigne); tige, branche, rameau. - [abcl]d - talus, rebord, éminence (dans un terrain). - [abcl]e - tore, bâton (moulure à la base d'une colonne). - [abcl]f - ce qu'on étend pour se coucher, couche, coussin, lit. - [abcl]g - lit funèbre. - [abcl]h - lit nuptial; mariage, hymen.[/b]    - lacertorum tori: muscles saillants.    - athletarum tori: corps musclé des athlètes.    - tempora aliena toris: temps peu propices au mariage. [st1]2 [-] tōrus, i, m.: Fest c. torrus.
    * * *
        Torus, tori, m. g. Plin. Un lict, Un lict d'herbes, Une jonchee.
    \
        Socia tori. Ouid. La femme.
    \
        Asper torus signis eburnis. Stat. Lict d'ivoire engravé et taillé d'images.
    \
        Caelebs torus. Seneca. Auquel celuy ou celle qui couche n'est point mariee.
    \
        Festus torus. Stat. Lict paré pour la feste.
    \
        Geniales tori. Virgil. Licts servants à s'asseoir à table pour boire et manger, à la mode ancienne, sur lesquels on faisoit grande chere.
    \
        Illiciti tori. Lucan. Couchement illicite avec une femme.
    \
        Obscoenus. Ouid. Impudique, Auquel on commet paillardise.
    \
        Purpureus torus. Ouid. Orné de couverture de pourpre.
    \
        Quietus. Valer. Flac. Où lon se repose en dormant.
    \
        Socialis. Ouidius. Le lict matrimonial. Et per metonymiam, Ma femme.
    \
        Tyrius. Catull. Couvert de pourpre.
    \
        Viduus. Ouid. Auquel couche l'homme veuf, ou la femme veufve.
    \
        Conciliare iugales toros. Stat. Faire mariages.
    \
        Conductus torus. Ouid. Quand une femme prend dons et argent pour permettre qu'on couche avec elle.
    \
        Viridante toro consederat herbae. Virgil. Sur un siege de terre herbue, ou d'herbe verde.
    \
        Extruere toros. Virgil. Dresser un siege ou lict à la mode ancienne pour prendre son repas.
    \
        Legitimi tori fallere iura. Ouid. Rompre son mariage.
    \
        Fouere torum. Ouid. Estre couché en son lict bien chauldement.
    \
        Incumbere toro. Virgil. S'appuyer sur, etc.
    \
        Insidere toro. Ouid. Estre assis sur le lict.
    \
        Ponere se toro. Ouid. Se coucher dedens le lict.
    \
        Promissus mihi torus. Ouid. Lict de mariage promis.
    \
        Seruans torum casta fide. Seneca. Qui garde loyaulté de mariage.
    \
        Tori. Virgil. Les gros moignons de chair et de muscles, La grosse charnure, Poulpe.
    \
        Arduos toros tollit taurus. Sene. Il leve son col gros et charnu.
    \
        - leo comantes Excutiens ceruice toros. Virg. Secouant son col gros et houssu de jubes et long poil.
    \
        Tori venarum. Cels. Les gros replis et engrossissements des veines.

    Dictionarium latinogallicum > torus

  • 2 torus [1]

    1. torus, ī, m., jeder runde, hervorragende, wulstige Gegenstand, Erhöhung; dah. I) der Wulst, der gedreht wird, um Bäume anzubinden, vitis tribus toris ad arborem religetur, Colum.: tori funiculorum, Plin.: dah. auch der Wulst od. der Draht zu Seilen, funis toros tres habeat, werde aus drei Drähten zusammengedreht, Cato r.r. 135. – II) die Schleife, an den Kränzen, im Bilde b. Cic. or. 21. – III) ein hervorragender fleischiger Teil des Körpers, 1) der Muskel, a) eig.: lacertorum tori, Cic. poët.: tori corporis, Plin.: colla tument toris, Ov.: comantes excutiens toros, die Mähne, Verg.: cum tibi tori creverint, Sen.: taurus, qui magnitudine ac toris ceteros mares vicit, Sen. – b) übtr.: α) die Dicke eines Zweiges od. Gewächses, Plin. u. Apul. – β) die Erhöhung, Erhebung der aufschwellenden Ader, tori venarum, Cels. 7, 18. p. 297, 20 D. – 2) = ὠλένη, der Ellenbogen, Gloss. II, 199, 27. – IV) an der Säule, ein großes, halbkreisförmiges Gebilde, Pfühl, von anderen Wulst gen., Vitr. 3, 5, 3. – V) das wulstige, erhöhte, gepolsterte Lager, a) übh.: viridans, Verg.: praebuit herba torum, Ov.: antiquis torus e stramento erat, Plin. – b) der Pfühl, das Polster, torus impositus lecto, Ov.: ne toro quidem cubuisse, Suet.: toro resupina, auf dem Pfühl (der Sänfte) halb liegend, Ov. – c) das Sofa, convivalis, Capit.: toro sic orsus ab alto, Verg.: discubuere toris, Ov.: dispensator ab toris, der kaiserl. Aufbewahrer der Polster der Speisesofas, Corp. inscr. Lat. 14, 4120, 3. – d) das Bett, turbatus torus, Sen.: ambierantque torum, Ov.: seque toro ponit, Ov.: in toro cubare, Ov.: torum sternere, Ov.: torum premere (berühren), Ov. – Insbes.: α) das Ehebett, vollst. torus genialis, Verg., Val. Max. u.a.: consors od. socia tori, Gattin, Ov.: receptus in torum, Plin.: u. davon meton., die Lagergenossin = die Beischläferin, Geliebte, Alexander torum donavit artifici, Plin. 36, 87. – β) das Leichenbett, die Bahre, toro componat, Ov.: exstructos toros obtentu frondis inumbrant, Verg. – VI) eine Anhöhe von Erde, tori riparum, Verg.: pulvinorum (der Gartenbeete) Plin. – / Nbf. torum, Varro de vit. P.R. 1. fr. 53 (v. Non. 11, 14). Lact. 6, 23, 15. Anthol. Lat. 1472, 2 M. Corp. inscr. Lat. 6, 12853 = Buecheler carm. epigr. 548.

    lateinisch-deutsches > torus [1]

  • 3 torus

    1. torus, ī, m., jeder runde, hervorragende, wulstige Gegenstand, Erhöhung; dah. I) der Wulst, der gedreht wird, um Bäume anzubinden, vitis tribus toris ad arborem religetur, Colum.: tori funiculorum, Plin.: dah. auch der Wulst od. der Draht zu Seilen, funis toros tres habeat, werde aus drei Drähten zusammengedreht, Cato r.r. 135. – II) die Schleife, an den Kränzen, im Bilde b. Cic. or. 21. – III) ein hervorragender fleischiger Teil des Körpers, 1) der Muskel, a) eig.: lacertorum tori, Cic. poët.: tori corporis, Plin.: colla tument toris, Ov.: comantes excutiens toros, die Mähne, Verg.: cum tibi tori creverint, Sen.: taurus, qui magnitudine ac toris ceteros mares vicit, Sen. – b) übtr.: α) die Dicke eines Zweiges od. Gewächses, Plin. u. Apul. – β) die Erhöhung, Erhebung der aufschwellenden Ader, tori venarum, Cels. 7, 18. p. 297, 20 D. – 2) = ὠλένη, der Ellenbogen, Gloss. II, 199, 27. – IV) an der Säule, ein großes, halbkreisförmiges Gebilde, Pfühl, von anderen Wulst gen., Vitr. 3, 5, 3. – V) das wulstige, erhöhte, gepolsterte Lager, a) übh.: viridans, Verg.: praebuit herba torum, Ov.: antiquis torus e stramento erat, Plin. – b) der Pfühl, das Polster, torus impositus lecto, Ov.: ne toro quidem cubuisse, Suet.: toro resupina, auf dem Pfühl (der Sänfte) halb liegend, Ov. – c) das Sofa, convivalis, Capit.: toro sic orsus ab alto, Verg.: di-
    ————
    scubuere toris, Ov.: dispensator ab toris, der kaiserl. Aufbewahrer der Polster der Speisesofas, Corp. inscr. Lat. 14, 4120, 3. – d) das Bett, turbatus torus, Sen.: ambierantque torum, Ov.: seque toro ponit, Ov.: in toro cubare, Ov.: torum sternere, Ov.: torum premere (berühren), Ov. – Insbes.: α) das Ehebett, vollst. torus genialis, Verg., Val. Max. u.a.: consors od. socia tori, Gattin, Ov.: receptus in torum, Plin.: u. davon meton., die Lagergenossin = die Beischläferin, Geliebte, Alexander torum donavit artifici, Plin. 36, 87. – β) das Leichenbett, die Bahre, toro componat, Ov.: exstructos toros obtentu frondis inumbrant, Verg. – VI) eine Anhöhe von Erde, tori riparum, Verg.: pulvinorum (der Gartenbeete) Plin. – Nbf. torum, Varro de vit. P.R. 1. fr. 53 (v. Non. 11, 14). Lact. 6, 23, 15. Anthol. Lat. 1472, 2 M. Corp. inscr. Lat. 6, 12853 = Buecheler carm. epigr. 548.
    ————————
    2. tōrus = torrus, s. torris a.E.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > torus

  • 4 torus

    ī m.
    1) возвышение, выступ, подъём ( riparum V); нагромождение ( caudicum Ap)
    2) выпуклость, вздутие, узел (funis Cato; vitis Col)
    3) мышца, мускул ( lacertorum tori C); подгрудок (у быка) SenT
    4) расширение, вздутие
    5) выпуклое украшение, узел ( coronae C)
    6) тюфяк ( torum imponere lecto O); постель, ложе ( in toro cubare O)
    consors (или socia) tori Oсупруга
    sacra tori O — бракосочетание, свадьба
    7) любовная связь (t. obscēnus O)
    8) любовница, наложница PM
    9) смертный одр, катафалк ( toros exstruĕre V)

    Латинско-русский словарь > torus

  • 5 torum

    tŏrus, i, m. (also tŏrum, i, n., Varr. ap. Non. 11, 14; Lact. 6, 23, 15) [for storus; root ster-, stra-, of sterno, stramen; Gr. storennumi, to spread, scatter], prop., a round, swelling, or bulging place, an elevation, protuberance, prominence; hence,
    I.
    A knot, bulge: (funis) Cato, R. R. 135, 4:

    funiculorum,

    Col. 11, 3, 6; cf.:

    vitis toris ad arborem religetur,

    id. 5, 6, 25:

    firmi vitis,

    id. Arb. 16, 4.—
    II.
    The muscular or fleshy part, the muscle, brawn of animal bodies (mostly poet. and in post-Aug. prose): o lacertorum tori! Cic. poët. Tusc. 2, 9, 22; Ov. M. 2, 854; 9, 82; 12, 402; 14, 283; 15, 230; id. H. 9, 60:

    leo gaudet comantes Excutiens cervice toros,

    Verg. A. 12, 7:

    luxuriatque toris animosum pectus,

    id. G. 3, 81; Plin. 18, 7, 18, § 78; Sen. Hippol. 1042; Val. Fl. 4, 245; Tac. Or. 21:

    venarum tori,

    varicose dilatations of the veins, Cels. 7, 18 fin.
    B.
    Transf., the bulge, thickness of trees:

    utile toros futuri draconis pasci,

    Plin. 17, 23, 35, § 211; cf.:

    (asparagus) in toros striatur,

    id. 19, 8, 42, § 146; App. Flor. p. 363, 31.—
    III.
    A raised ornament, a knot, on a garland;

    trop., of language: isque (stilus mediocris) uno tenore fluit, aut addit aliquos, ut in coronā, toros omnemque orationem ornamentis modicis verborum sententiarumque distinguit,

    Cic. Or. 6, 21.—
    IV.
    A bolster, cushion, so named from its protuberances; hence, a couch, sofa, bed (mostly poet.;

    syn.: stratum, lectus): antiquis torus e stramento erat, qualiter etiam nunc in castris,

    Plin. 8, 48, 73, § 193:

    viridante toro consederat herbae,

    Verg. A. 5, 388; cf.:

    praebuit herba torum,

    Ov. H. 5, 14; id. M. 8, 655:

    datque torum caespes,

    id. ib. 10, 556:

    gramine vestitis accubuere toris,

    id. F. 1, 402:

    silvestrem montana torum cum sterneret uxor Frondibus,

    Juv. 6, 5:

    discumbere toris,

    Ov. M. 8, 565.—So of a sofa:

    toro sic orsus ab alto,

    Verg. A. 2, 2; Ov. M. 12, 579.—Of a bed:

    ambierantque torum,

    Ov. M. 7, 332:

    concutiuntque torum de molli fluminis ulvā Impositum lecto,

    id. ib. 8, 655:

    ebeno sublimis in atrā,

    id. ib. 11, 610; Suet. Aug. 73. — Of a corpse-bed, Ov. M. 9, 503; id. F. 6, 668:

    membra toro defleta reponunt,

    Verg. A. 6, 220.—Of a bridalbed, Ov. M. 6, 431:

    (lectica) sive illa toro resupina feretur,

    Ov. A. A. 1, 487; cf. Becker, Gallus, 2, p. 240 (2d ed.).—
    B.
    Transf., like thalamus, as a designation for marriage:

    Deucalion... Cum consorte tori,

    with his consort, spouse, Ov. M. 1, 319; cf.:

    socia tori,

    id. ib. 1, 620; so id. ib. 7, 91; 7, 332; id. F. 3, 511; id. P. 3, 3, 50; id. H. 2, 41:

    genialis,

    Tac. A. 15, 37; Val. Max. 2, 6, 14:

    obscenus,

    i. e. illicit connection, Ov. Tr. 2, 378; cf.

    illiciti (with stupra),

    Sen. Hippol. 97:

    receptus in torum,

    Plin. 34, 2, 6, § 12.—Hence, also, for a mistress:

    torum donare alicui,

    Plin. 35, 10, 36, § 87.—
    V.
    An elevation, bank of earth:

    riparum,

    Verg. A. 6, 674; Stat. Th. 4, 819:

    pulvinorum,

    Plin. 19, 4, 20, § 60; 22, 22, 34, § 76.—
    VI.
    In architecture, a large, round moulding at the base of a column, a torus, Vitr. 3, 3, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > torum

  • 6 torus

    tŏrus, i, m. (also tŏrum, i, n., Varr. ap. Non. 11, 14; Lact. 6, 23, 15) [for storus; root ster-, stra-, of sterno, stramen; Gr. storennumi, to spread, scatter], prop., a round, swelling, or bulging place, an elevation, protuberance, prominence; hence,
    I.
    A knot, bulge: (funis) Cato, R. R. 135, 4:

    funiculorum,

    Col. 11, 3, 6; cf.:

    vitis toris ad arborem religetur,

    id. 5, 6, 25:

    firmi vitis,

    id. Arb. 16, 4.—
    II.
    The muscular or fleshy part, the muscle, brawn of animal bodies (mostly poet. and in post-Aug. prose): o lacertorum tori! Cic. poët. Tusc. 2, 9, 22; Ov. M. 2, 854; 9, 82; 12, 402; 14, 283; 15, 230; id. H. 9, 60:

    leo gaudet comantes Excutiens cervice toros,

    Verg. A. 12, 7:

    luxuriatque toris animosum pectus,

    id. G. 3, 81; Plin. 18, 7, 18, § 78; Sen. Hippol. 1042; Val. Fl. 4, 245; Tac. Or. 21:

    venarum tori,

    varicose dilatations of the veins, Cels. 7, 18 fin.
    B.
    Transf., the bulge, thickness of trees:

    utile toros futuri draconis pasci,

    Plin. 17, 23, 35, § 211; cf.:

    (asparagus) in toros striatur,

    id. 19, 8, 42, § 146; App. Flor. p. 363, 31.—
    III.
    A raised ornament, a knot, on a garland;

    trop., of language: isque (stilus mediocris) uno tenore fluit, aut addit aliquos, ut in coronā, toros omnemque orationem ornamentis modicis verborum sententiarumque distinguit,

    Cic. Or. 6, 21.—
    IV.
    A bolster, cushion, so named from its protuberances; hence, a couch, sofa, bed (mostly poet.;

    syn.: stratum, lectus): antiquis torus e stramento erat, qualiter etiam nunc in castris,

    Plin. 8, 48, 73, § 193:

    viridante toro consederat herbae,

    Verg. A. 5, 388; cf.:

    praebuit herba torum,

    Ov. H. 5, 14; id. M. 8, 655:

    datque torum caespes,

    id. ib. 10, 556:

    gramine vestitis accubuere toris,

    id. F. 1, 402:

    silvestrem montana torum cum sterneret uxor Frondibus,

    Juv. 6, 5:

    discumbere toris,

    Ov. M. 8, 565.—So of a sofa:

    toro sic orsus ab alto,

    Verg. A. 2, 2; Ov. M. 12, 579.—Of a bed:

    ambierantque torum,

    Ov. M. 7, 332:

    concutiuntque torum de molli fluminis ulvā Impositum lecto,

    id. ib. 8, 655:

    ebeno sublimis in atrā,

    id. ib. 11, 610; Suet. Aug. 73. — Of a corpse-bed, Ov. M. 9, 503; id. F. 6, 668:

    membra toro defleta reponunt,

    Verg. A. 6, 220.—Of a bridalbed, Ov. M. 6, 431:

    (lectica) sive illa toro resupina feretur,

    Ov. A. A. 1, 487; cf. Becker, Gallus, 2, p. 240 (2d ed.).—
    B.
    Transf., like thalamus, as a designation for marriage:

    Deucalion... Cum consorte tori,

    with his consort, spouse, Ov. M. 1, 319; cf.:

    socia tori,

    id. ib. 1, 620; so id. ib. 7, 91; 7, 332; id. F. 3, 511; id. P. 3, 3, 50; id. H. 2, 41:

    genialis,

    Tac. A. 15, 37; Val. Max. 2, 6, 14:

    obscenus,

    i. e. illicit connection, Ov. Tr. 2, 378; cf.

    illiciti (with stupra),

    Sen. Hippol. 97:

    receptus in torum,

    Plin. 34, 2, 6, § 12.—Hence, also, for a mistress:

    torum donare alicui,

    Plin. 35, 10, 36, § 87.—
    V.
    An elevation, bank of earth:

    riparum,

    Verg. A. 6, 674; Stat. Th. 4, 819:

    pulvinorum,

    Plin. 19, 4, 20, § 60; 22, 22, 34, § 76.—
    VI.
    In architecture, a large, round moulding at the base of a column, a torus, Vitr. 3, 3, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > torus

  • 7 foedus

    [st1]1 [-] foedus, a, um: - [abcl][b]a - laid, difforme, hideux, horrible, affreux, abominable, épouvantable. - [abcl]b - sale, malpropre, repoussant (pour l'odorat et le goût), dégoûtant. - [abcl]c - funeste. - [abcl]d - honteux, indigne, avilissant, bas, criminel, infâme, ignominieux.[/b]    - foedus homo, Ter.: homme laid.    - foedum vulnus, Liv.: plaie affreuse.    - cimices foedissimum animal, Plin. 29, 4, 17, § 61: les punaises, la plus dégoûtantes des bêtes.    - foedus odor, Cels. 2, 8: odeur fétide.    - caput foedum porrigine, Hor. S. 2, 3, 126: tête dégoûtante de crasse.    - foedissimum bellum, Cic. Att. 7, 26, 3: guerre très sanglante, guerre atroce.    - foedum facinus, Ter.: action honteuse.    - foedae conditiones, Hor.: conditions déshonorantes.    - luxuria senectuti foedissima, Cic. Off. 1, 34, 123: la débauche est révoltante dans la vieillesse.    - nihil foedius, Cic. Att. 8, 11, 4: rien de plus hideux.    - foedissima ludibria, Quint. 1, 6, 32: les plus infâmes plaisanteries.    - foedum relatu, Ov. M. 9.167: chose horrible à raconter.    - foedum est + inf. ou prop. inf.: il est honteux de ou que. [st1]2 [-] foedŭs, ĕris, n.: - [abcl][b]a - traité d'alliance, traité, alliance, pacte, convention. - [abcl]b - accord particulier, union, lien, alliance, liaison, relations étroites. - [abcl]c - harmonie, lois constantes de la nature, ordre constant.[/b]    - societatem foedere confirmare, Cic. Phil. 2.35.89: sceller une alliance par un traité.    - foedus facere (ferire, icere): faire un pacte, conclure un traité.    - in foedera venire (coire), Virg.: faire un pacte, conclure un traité.    - foedus rumpere (violare, frangere, solvere): rompre un traiter, violer un traiter.    - foedus custodire (servare): observer le traité, être fidèle au traité.    - contra foedus, Cic.: au mépris du traité, contrairement au traité.    - ex foedere, Liv.: aux termes du traité.    - foedus aequum: traité qui sauvegarde l'indépendance.    - dilargiri foedera, Latium, Tac.: prodiguer le droit fédéral, le droit du Latium.    - foedera (tori): mariage, alliance conjugale.    - foedus vitae, Stat.: union de la vie, hymen.    - foedus amicitiae, Ov.: liens d'amitié.    - foedus hospitii, Just.: liens d'hospitalité.    - foedera communia studii, Ov. P. 4, 13, 43: communauté d'études. [st1]3 [-] foedus, i, m. arch.: c. haedus (Quint. Isid.).
    * * *
    [st1]1 [-] foedus, a, um: - [abcl][b]a - laid, difforme, hideux, horrible, affreux, abominable, épouvantable. - [abcl]b - sale, malpropre, repoussant (pour l'odorat et le goût), dégoûtant. - [abcl]c - funeste. - [abcl]d - honteux, indigne, avilissant, bas, criminel, infâme, ignominieux.[/b]    - foedus homo, Ter.: homme laid.    - foedum vulnus, Liv.: plaie affreuse.    - cimices foedissimum animal, Plin. 29, 4, 17, § 61: les punaises, la plus dégoûtantes des bêtes.    - foedus odor, Cels. 2, 8: odeur fétide.    - caput foedum porrigine, Hor. S. 2, 3, 126: tête dégoûtante de crasse.    - foedissimum bellum, Cic. Att. 7, 26, 3: guerre très sanglante, guerre atroce.    - foedum facinus, Ter.: action honteuse.    - foedae conditiones, Hor.: conditions déshonorantes.    - luxuria senectuti foedissima, Cic. Off. 1, 34, 123: la débauche est révoltante dans la vieillesse.    - nihil foedius, Cic. Att. 8, 11, 4: rien de plus hideux.    - foedissima ludibria, Quint. 1, 6, 32: les plus infâmes plaisanteries.    - foedum relatu, Ov. M. 9.167: chose horrible à raconter.    - foedum est + inf. ou prop. inf.: il est honteux de ou que. [st1]2 [-] foedŭs, ĕris, n.: - [abcl][b]a - traité d'alliance, traité, alliance, pacte, convention. - [abcl]b - accord particulier, union, lien, alliance, liaison, relations étroites. - [abcl]c - harmonie, lois constantes de la nature, ordre constant.[/b]    - societatem foedere confirmare, Cic. Phil. 2.35.89: sceller une alliance par un traité.    - foedus facere (ferire, icere): faire un pacte, conclure un traité.    - in foedera venire (coire), Virg.: faire un pacte, conclure un traité.    - foedus rumpere (violare, frangere, solvere): rompre un traiter, violer un traiter.    - foedus custodire (servare): observer le traité, être fidèle au traité.    - contra foedus, Cic.: au mépris du traité, contrairement au traité.    - ex foedere, Liv.: aux termes du traité.    - foedus aequum: traité qui sauvegarde l'indépendance.    - dilargiri foedera, Latium, Tac.: prodiguer le droit fédéral, le droit du Latium.    - foedera (tori): mariage, alliance conjugale.    - foedus vitae, Stat.: union de la vie, hymen.    - foedus amicitiae, Ov.: liens d'amitié.    - foedus hospitii, Just.: liens d'hospitalité.    - foedera communia studii, Ov. P. 4, 13, 43: communauté d'études. [st1]3 [-] foedus, i, m. arch.: c. haedus (Quint. Isid.).
    * * *
    I.
        Foedus, foederis, pen. corr. neut. gen. Virgil. Appoinctement et traicté de paix faict par certaine solennité entre deux ou plusieurs ayants guerre l'un contre l'autre, Alliance.
    \
        Coniugiale. Ouid. Mariage, Alliance de mariage.
    \
        Feralia foedera. Lucan. Dommageable, Mortelle.
    \
        Genialia. Stat. Alliance de mariage.
    \
        Illibata foedera tori. Lucan. Mariage chaste et pudique.
    \
        Temeratum foedus. Silius. Alliance violee et rompue.
    \
        Feoderi ascribi. Liu. Estre comprins en l'alliance et au traicté.
    \
        AEquo foedere amantes. Virgil. Qui s'entr'aiment egualement.
    \
        Confundere foedus. Virgil. Troubler l'alliance.
    \
        Ferire foedera. Cic. Faire alliance, ou accord.
    \
        Foedus inire. Ouid. Faire alliance.
    \
        Polluere foedus naturae. Ouid. Faire un acte contraire à nature.
    \
        Fraternum rumpere foedus. Horat. Rompre l'accord faict entre les freres.
    \
        Soluere foedera. Virgil. Dissouldre, Rompre.
    II.
        Foedus, Adiectiuum. Terent. Laid et ord.
    \
        Foeda capitis animalia. Plin. Des poulx.
    \
        Foedum consilium. Liuius. Meschant.
    \
        Foedum exemplum. Liuius. Vilain.
    \
        Foedum in modum laceratus verberibus. Liu. Vilainement.
    \
        Foedus odor. Plin. Infect et puant, Mauvais odeur.
    \
        Sapor foedus. Lucret. Amer.
    \
        Foedum. Virgil. Execrable.
    \
        Foedum. Terent. Cruel.

    Dictionarium latinogallicum > foedus

  • 8 torus

        torus ī, m    [STER-], a swelling, protuberance, fleshy part, muscle, brawn: o lacertorum tori!: Colla toris exstant, O.: leo Excutiens cervice toros, V.—In a wreath, a raised ornament, prominence: isque (stilus) addit aliquos, ut in coronā, toros.— A stuffed bolster, cushion, couch, sofa, bed: viridante toro consederat herbae, V.: praebuit herba torum, O.: Gramine vestitis accubuere toris, O.: torum sternere Frondibus, Iu.: ebeno sublimis in antro, O.: toro Mortua componar, bier, O.: membra toro defleta reponunt, V.: Eumenides stravere torum, the bridal-bed, O.: consors tori, spouse, O.: Riparumque toros... Incolimus, i. e. take the river-banks for beds, V.
    * * *
    swelling, protuberance; mussel, brawn; bed, couch, stuffed bolster, cushion

    Latin-English dictionary > torus

  • 9 consors

    cōn-sors, sortis, Abl. sorti u. (subst.) sorte, gleichen Loses (Anteils) teilhaftig, I) im weitern Sinne, an etw. gleichen Anteilhabend, der Teilhaber, Mitgenosse zu gleichen Teilen (Ggstz. exsors, expers), a) v. Pers., m. Genet. rei (wessen? = woran?), socius et consors gloriosi laboris, Cic.: c. periculorum, Plin. pan.: c. mendicitatis, Cic.: c. studiorum, Sen.: c. vitiorum fratris sui (Ggstz. virtutum expers), Vell.: c. tori, thalami, Ov.: uxor, socia tori, vitae c., Ps. Quint. decl.: c. imperii, Mitregent, Vell. u. Suet.: consilii publici, Plin. ep.: tribuniciae potestatis, Tac.: consortes urbis, Landsleute, Ov.: ut consortes fidei, ut spei coheredes, Min. Fel. 31, 8. – mit Genet. pers., T. Tatius c. Romuli, Mitregent, Suet. – mit in u. Abl., c. in lucris atque furtis, Cic. – m. cum u. Abl., consors mecum temporum illorum, Cic. – b) von lebl. Subjj., gemeinsam, vita, Lucr.: tecta, Verg.: casus, Prop.: caro c. et coheres (sc. animae), Tert. de res. carn. 7: mit Dat., studiis c. puerilibus aetas, Lucan. 4, 178. – II) im engern Sinne, am Vermögen (Kapital) gleichen Anteil habend, a) v. Geschwistern u. Verwandten, die eine gemeinschaftlich angetretene Erbschaft noch nicht geteilt haben, ein ungeteiltes Erbe gemeinsam besitzend, in Gütergemeinschaft lebend (vgl. Döring Plin. ep. 8, 18, 4), tres fratres consortes, Cic.: frater consors censoris, Liv. – dah. poet. = Bru der od. Schwester, c. Remus, Tibull.: c. magni Iovis, von der Juno, Ov. – u. adi. = geschwisterlich, schwesterlich, brüderlich, c. pectora, Ov.: c. sanguis, Ov. – m. Dat., c. Ledaea gemellis, Ov. her. 13, 61. – b) gleichen Anteil habend am Geschäftskapital, c. socius, Geschäftsteilhaber (Kompagnon) mit gleichem Anteile, Hor. carm. 3, 24, 60.

    lateinisch-deutsches > consors

  • 10 forma

    forma, formae, f. [st1]1 [-] forme, conformation, figure, façon, manière, air, aspect, extérieur, dessin, représentation, plan, tableau, idée.    - corporis figura et forma, Cic. Fin. 5, 12, 35: la figure et la conformation du corps.    - lanceae novae formae, Suet. Dom. 10: lances de nouvelles formes.    - cerā aliae atque aliae formae duci solent, Quint. 10, 5, 9: la cire se façonne en mille formes.    - in tori forma, Ov.: en forme de lit.    - non absimili formā muralium falcium, Caes. B. G. 3, 14, 5: ayant assez la figure des faux murales.    - domum ex forma judicare, Cic.: juger d'une maison sur le plan.    - imparibus formis deceptus, Hor.: trompé par la différence de leur grandeur.    - geometria divisa in numeros atque formas, Quint. 1, 10, 35: la géométrie qui se divise en nombres et en figures.    - forma circuli, Plin.: figure d'un cercle.    - una et viginti formae litterarum, Cic. N. D. 2, 37, 93: vingt-et-une lettres, vingt-et-un caractères.    - forma liberalis, Cic.: air distingué.    - mihi formam temporum misisti expressam, Cic.: tu m'as envoyé une peinture trop poussée de notre temps.    - formam urbis mihi exponas, Cic.: présente-moi la physionomie de Rome.    - formam vitae inire, Tac. A. 1, 74: inaugurer un genre de vie, commencer un métier.    - illi qui Graeciae formam rerum publicarum dederunt, corpora juvenum firmari labore voluerunt, Cic. Tusc, 2, 3, 36: ceux qui ont donné à la Grèce ses constitutions ont prescrit d'affermir par la fatigue les corps des jeunes gens.    - rei publicae (civitatis, imperii) forma: régime politique.    - clarissimorum virorum formae, Cic.: les portraits (les images) des hommes les plus illustres.    - Jovis formam facere, Cic. Or, 9: faire la statue de Jupiter.    - formae sententiarum orationisque, Cic.: figures de pensée et de style.    - ut ad officii formam revertamur, Cic. Off. 1, 29: pour en revenir à la description générale du devoir.    - secundum vulgarem formam juris, Dig. 30, 1, 111: selon la notion vulgaire du droit.    - formae ingentis leo: un lion d'une grande taille. [st1]2 [-] formes élégantes, belle forme, beauté, grâce.    - di tibi formam dederunt, Hor. Ep. 1, 4, 6: les dieux t'ont donné la beauté.    - formae dignitas, Tac.: noblesse des traits.    - quot tulit Achaia formas, Prop.: toutes les beautés qu'a produites l'Achaïe.    - post Helenam forma secunda, Prop, 2: la seconde merveille après Hélène. [st1]3 [-] espèce (terme de philo. opposé à genre).    - genus et formam definire, Cic. Top. 7, 31: définir le genre et l'espèce.    - argumentum ducitur a forma generis, Cic.: l'argument est tiré de l'espèce.    - formae lignae, Plin.: encadrement en bois. [st1]4 [-] forme, moule, cadre, type, empreinte, coin.    - formae in quibus aera funduntur, Plin. 36, 22, 49, § 168: moules pour couler l'airain.    - buxeae formae, Col. 7, 8: formes en buis (pour le fromage), cagerottes.    - si scalpra et formas non sutor (emat), Hor. S. 2, 3, 106: si, sans être cordonnier, on achetait des tranchets et des formes.    - forma calcei, Dig. 9, 2, 5, § 3: forme de soulier.    - unā formā percussa, Sen.: frappés au même coin.    - denarius formae publicae, Sen. Ben. 5, 29: denier marqué de l'empreinte légale.    - formas nostrae pecuniae agnoscunt, Tac. G. 5: ils savent reconnaître notre monnaie.    - formae binariae, ternariae, Lampr. Alex. Sev. 39: pièces de deux, de trois deniers (d'or).    - quae forma et quasi naturalis nota cujusque sit, Cic. de Or. 3, 29, 115: quel est le type et le caractère particulier de chacun. [st1]5 [-] rigole, aqueduc.    - forma aquaeductus, Dig. 7, 1, 27: conduit d'aqueduc.    - formas rivorum perforare, Front. Aquaed. 75: creuser des canaux. [st1]6 [-] forme (d'un mot), désinence.    - aeditimus eā formā dictum, quā finitimus, Gell. 12, 10, 1: aeditimus se termine comme finitimus. [st1]7 [-] rythme, harmonie (des mots). [st1]8 [-] teneur (d'un écrit), édit, rescrit.    - epigramma in hanc formam, Treb.: une épitaphe ainsi conçue.    - ex forma, Cod.: par un rescrit.    - ex forma, Tert.: d'après la règle.    - formas componere, Capitol. Anton. 6: rédiger des édits. [st1]9 [-] bouillie de millet et de miel.
    * * *
    forma, formae, f. [st1]1 [-] forme, conformation, figure, façon, manière, air, aspect, extérieur, dessin, représentation, plan, tableau, idée.    - corporis figura et forma, Cic. Fin. 5, 12, 35: la figure et la conformation du corps.    - lanceae novae formae, Suet. Dom. 10: lances de nouvelles formes.    - cerā aliae atque aliae formae duci solent, Quint. 10, 5, 9: la cire se façonne en mille formes.    - in tori forma, Ov.: en forme de lit.    - non absimili formā muralium falcium, Caes. B. G. 3, 14, 5: ayant assez la figure des faux murales.    - domum ex forma judicare, Cic.: juger d'une maison sur le plan.    - imparibus formis deceptus, Hor.: trompé par la différence de leur grandeur.    - geometria divisa in numeros atque formas, Quint. 1, 10, 35: la géométrie qui se divise en nombres et en figures.    - forma circuli, Plin.: figure d'un cercle.    - una et viginti formae litterarum, Cic. N. D. 2, 37, 93: vingt-et-une lettres, vingt-et-un caractères.    - forma liberalis, Cic.: air distingué.    - mihi formam temporum misisti expressam, Cic.: tu m'as envoyé une peinture trop poussée de notre temps.    - formam urbis mihi exponas, Cic.: présente-moi la physionomie de Rome.    - formam vitae inire, Tac. A. 1, 74: inaugurer un genre de vie, commencer un métier.    - illi qui Graeciae formam rerum publicarum dederunt, corpora juvenum firmari labore voluerunt, Cic. Tusc, 2, 3, 36: ceux qui ont donné à la Grèce ses constitutions ont prescrit d'affermir par la fatigue les corps des jeunes gens.    - rei publicae (civitatis, imperii) forma: régime politique.    - clarissimorum virorum formae, Cic.: les portraits (les images) des hommes les plus illustres.    - Jovis formam facere, Cic. Or, 9: faire la statue de Jupiter.    - formae sententiarum orationisque, Cic.: figures de pensée et de style.    - ut ad officii formam revertamur, Cic. Off. 1, 29: pour en revenir à la description générale du devoir.    - secundum vulgarem formam juris, Dig. 30, 1, 111: selon la notion vulgaire du droit.    - formae ingentis leo: un lion d'une grande taille. [st1]2 [-] formes élégantes, belle forme, beauté, grâce.    - di tibi formam dederunt, Hor. Ep. 1, 4, 6: les dieux t'ont donné la beauté.    - formae dignitas, Tac.: noblesse des traits.    - quot tulit Achaia formas, Prop.: toutes les beautés qu'a produites l'Achaïe.    - post Helenam forma secunda, Prop, 2: la seconde merveille après Hélène. [st1]3 [-] espèce (terme de philo. opposé à genre).    - genus et formam definire, Cic. Top. 7, 31: définir le genre et l'espèce.    - argumentum ducitur a forma generis, Cic.: l'argument est tiré de l'espèce.    - formae lignae, Plin.: encadrement en bois. [st1]4 [-] forme, moule, cadre, type, empreinte, coin.    - formae in quibus aera funduntur, Plin. 36, 22, 49, § 168: moules pour couler l'airain.    - buxeae formae, Col. 7, 8: formes en buis (pour le fromage), cagerottes.    - si scalpra et formas non sutor (emat), Hor. S. 2, 3, 106: si, sans être cordonnier, on achetait des tranchets et des formes.    - forma calcei, Dig. 9, 2, 5, § 3: forme de soulier.    - unā formā percussa, Sen.: frappés au même coin.    - denarius formae publicae, Sen. Ben. 5, 29: denier marqué de l'empreinte légale.    - formas nostrae pecuniae agnoscunt, Tac. G. 5: ils savent reconnaître notre monnaie.    - formae binariae, ternariae, Lampr. Alex. Sev. 39: pièces de deux, de trois deniers (d'or).    - quae forma et quasi naturalis nota cujusque sit, Cic. de Or. 3, 29, 115: quel est le type et le caractère particulier de chacun. [st1]5 [-] rigole, aqueduc.    - forma aquaeductus, Dig. 7, 1, 27: conduit d'aqueduc.    - formas rivorum perforare, Front. Aquaed. 75: creuser des canaux. [st1]6 [-] forme (d'un mot), désinence.    - aeditimus eā formā dictum, quā finitimus, Gell. 12, 10, 1: aeditimus se termine comme finitimus. [st1]7 [-] rythme, harmonie (des mots). [st1]8 [-] teneur (d'un écrit), édit, rescrit.    - epigramma in hanc formam, Treb.: une épitaphe ainsi conçue.    - ex forma, Cod.: par un rescrit.    - ex forma, Tert.: d'après la règle.    - formas componere, Capitol. Anton. 6: rédiger des édits. [st1]9 [-] bouillie de millet et de miel.
    * * *
        Forma, formae. Plaut. La forme, facon, et traict de quelque chose.
    \
        Mendax. Ouid. Faulse.
    \
        Fucata forma. Lucan. Fardee pour estre plus belle.
    \
        Forma. Terent. Beaulté, Formosité.
    \
        Diuitior forma. Ouid. Plus riche de beaulté.
    \
        Egregius forma iuuenis. Virgil. Excellent en beaulté.
    \
        Forma bona. Terent. Beau visage.
    \
        Fugax forma. Seneca. De petite duree.
    \
        Quotidianae formae. Terent. Vulgaires, Telles qu'on voit touts les jours, Communes.
    \
        Forma stata et vxoria. Gell. Quand une femme n'est ne trop laide, ne trop belle, Moyenne beaulté.
    \
        Fit minor annis forma. Ouid. La beaulté se diminue par laps de temps.
    \
        Forma. Cic. Le pourtraict, patron, et ordonnance d'un edifice et autres choses, L'estalon.
    \
        Peninsula ad formam gladii in transuersum porrecta. Plin. A la maniere et facon d'un cousteau.
    \
        Res proxime in formam latrocinii venerat. Liu. En maniere de briganderie.
    \
        Forma. Quintil. Espece, Sorte, Maniere.
    \
        Forma. Columel. Esclisse où on met le fourmage pour prendre sa forme, Caseret.
    \
        Formae sutorum. Horat. Formes de cordouanniers, sur lesquelles ils font les souliers.
    \
        Forma. Plin. Un moule.
    \
        Forma. Le coing à frapper ou marquer monnoye. Bud.
    \
        Accipere formam aratri dicitur vlmus. Virgil. Quand d'un oulme on fait une charrue.
    \
        Per literas vel formas distinguere. Columel. Separer ou distinguer par lettres ou marques.

    Dictionarium latinogallicum > forma

  • 11 reditus

    rĕdĭtŭs, ūs, m. [redeo] [st2]1 [-] retour. [st2]2 [-] au fig. rentrée, retour. [st2]3 [-] retour périodique, révolution (d'un astre). [st2]4 [-] revenu, rente.    - reditus in gratiam cum inimicis, Cic. Att. 2, 2, 3: réconciliation avec les ennemis.    - in reditu esse, Plin. Ep. 4, 6, 2: produire un revenu, rapporter.    - tori reditu, Ov.: en vendant sa couche, en se prostituant.
    * * *
    rĕdĭtŭs, ūs, m. [redeo] [st2]1 [-] retour. [st2]2 [-] au fig. rentrée, retour. [st2]3 [-] retour périodique, révolution (d'un astre). [st2]4 [-] revenu, rente.    - reditus in gratiam cum inimicis, Cic. Att. 2, 2, 3: réconciliation avec les ennemis.    - in reditu esse, Plin. Ep. 4, 6, 2: produire un revenu, rapporter.    - tori reditu, Ov.: en vendant sa couche, en se prostituant.
    * * *
        Reditus, pen. corr. m. g. Substantiuum. Cic. Retour.
    \
        Dulces reditus abscindere. Horat. Empescher qu'on ne puisse retourner.
    \
        Ferre reditum. Catul. Retourner.
    \
        Referre reditum. Catul. Retourner.
    \
        Reditus in gratiam. Cic. Rentree en grace.
    \
        Reditus. Ouid. Le revenu d'aucun.

    Dictionarium latinogallicum > reditus

  • 12 sacrum

    sacrum, i, n. et sacra, ōrum, n. plur. [st2]1 [-] chose sacrée, objet sacré, objet du culte. [st2]2 [-] victime. [st2]3 [-] temple, chapelle. [st2]4 [-] fête. [st2]5 [-] sacrifice. [st2]6 [-] religion, culte, rites, mystères.    - sacrum clepere, Cic.: enlever un objet sacré.    - penetralia cum sacris, Ov.: le sanctuaire avec les images des dieux.    - sacra movere (commovere): faire les apprêts d'un sacrifice.    - sacra ferre divis, Virg.: sacrifier aux dieux.    - apud Cluacinae sacrum, Plaut.: près du temple de Vénus Cloacine.    - inter turbam sacri, Ov.: parmi la foule présente à la cérémonie.    - Graecum sacrum, Cic.: rite grec.    - sacra Cereris, Hor.: les mystères de Cérès.    - sacra tori, Ov.: les secrets de la chambre nuptiale.    - sacra litterarum colere, Quint.: se vouer au culte des lettres.    - inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio, Plaut. Capt, 3, 4, 84: **je me tiens entre l'autel et la hache de pierre** = me voilà entre le marteau et l'enclume, et je ne sais quoi faire.
    * * *
    sacrum, i, n. et sacra, ōrum, n. plur. [st2]1 [-] chose sacrée, objet sacré, objet du culte. [st2]2 [-] victime. [st2]3 [-] temple, chapelle. [st2]4 [-] fête. [st2]5 [-] sacrifice. [st2]6 [-] religion, culte, rites, mystères.    - sacrum clepere, Cic.: enlever un objet sacré.    - penetralia cum sacris, Ov.: le sanctuaire avec les images des dieux.    - sacra movere (commovere): faire les apprêts d'un sacrifice.    - sacra ferre divis, Virg.: sacrifier aux dieux.    - apud Cluacinae sacrum, Plaut.: près du temple de Vénus Cloacine.    - inter turbam sacri, Ov.: parmi la foule présente à la cérémonie.    - Graecum sacrum, Cic.: rite grec.    - sacra Cereris, Hor.: les mystères de Cérès.    - sacra tori, Ov.: les secrets de la chambre nuptiale.    - sacra litterarum colere, Quint.: se vouer au culte des lettres.    - inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio, Plaut. Capt, 3, 4, 84: **je me tiens entre l'autel et la hache de pierre** = me voilà entre le marteau et l'enclume, et je ne sais quoi faire.
    * * *
        Sacrum, Nomen substantiuum. Virgil. La solennité qu'on faisoit quand on sacrifioit aux dieux, ou qu'on jouoit quelque jeu en l'honneur d'eulx.
    \
        Vates sacrorum. Ouid. Le poete qui descrit par vers les solennitez.
    \
        Iugalia. Ouid. Les solennitez de mariage.
    \
        Piaculare sacrum facere. Liu. Faire quelque sacrifice à Dieu pour obtenir absolution et remission de quelque peché.
    \
        Socialia. Ouid. Mariage.
    \
        Stata sacra. Ouid. Qu'on fait touts les ans à certain jour.
    \
        Canere sacra. Virgil. Chanter hymnes et chansons à l'honneur de Dieu.
    \
        Facere sacra. Cic. Celebrer quelque feste solennelle, ou Sacrifier, Faire sacrifice.
    \
        Inter sacrum et saxum stare. Plaut. Estre en si grande perplexité, qu'on ne scait qu'on doibt faire.

    Dictionarium latinogallicum > sacrum

  • 13 socius

    [st1]1 [-] sŏcĭus, a, um:    - gén. plur. socium Virg. En. 5, 174; Liv. 21,17,2 ; 22, 27, 11, etc. a - associé, en commun.    - socium cum aliquo nomen habere, Ov. F. 1, 608: partager un nom avec qqn.    - mea consilia pacis socia fuerunt, Cic. Marc. 14: ma politique a fait cause commune avec la paix.    - nocte socia, Cic. Phil. 2, 45: avec la complicité de la nuit.    - socium templum, Ov.: temple commun à deux divinités. b - allié, auxiliaire.    - urbs socia, Liv. 27, 1, 6: ville alliée.    - regum sociorum auxilia, Cic. Fam. 15, 4, 3: les troupes auxiliaires fournies par les rois alliés.    - socia agmina, Virg.: troupes auxiliaires.    - socii navales, Liv. 21, 50: matelots, équipage de la flotte. c - conjugal, nuptial.    - socius lectus, Ov. A. A. 2, 377: lit conjugal.    - socios ad ignes convenire, Ov. M. 9, 797: se réunir près des torches nuptiales. [st1]2 [-] sŏcĭus, ĭi, m.: a - compagnon, associé.    - socius regni, Cic. Rep. 2 35: associé au trône.    - socius culpae, Cic. Att. 11, 14, 1: qui prend sa part d'une faute. --- cf. Cic. Fam. 13, 71; Rep. 2, 14.    - socius alicui rei, Virg. En. 5, 712: associé à qqch.    - poét. socius generis ou sanguinis, Ov. M. 3, 259 ; Tr. 4, 5, 29: ayant en commun la race, le sang (parent).    - socius tori, Ov. M. 14, 678: époux. b - associé [dans une affaire commerciale], collaborateur.    - Cic. Verr. 3, 50 ; Amer. 116.    - socii, Cic. Br. 86: membres d'une société fermière, publicains. --- cf. Cic. Fam. 13, 9, 3.    - pro socio damnari, Cic. Fl. 43: être condamné pour fraude envers un associé. c - allié.    - socii et Latini, Cic. Lael. 12: les alliés et les Latins.    - socii et nomen Latinum, Sall. J. 39, 2: les alliés et les villes de nom latin.    - fides sociūm (= sociorum), Liv.: la fidélité des alliés.    - socius haereditatis, Plin.-jn.: cohéritier.    - socius sanguinis, Ov.: parent.    - socia, ae, f.: - [abcl]a - compagne. - [abcl]b - épouse.
    * * *
    [st1]1 [-] sŏcĭus, a, um:    - gén. plur. socium Virg. En. 5, 174; Liv. 21,17,2 ; 22, 27, 11, etc. a - associé, en commun.    - socium cum aliquo nomen habere, Ov. F. 1, 608: partager un nom avec qqn.    - mea consilia pacis socia fuerunt, Cic. Marc. 14: ma politique a fait cause commune avec la paix.    - nocte socia, Cic. Phil. 2, 45: avec la complicité de la nuit.    - socium templum, Ov.: temple commun à deux divinités. b - allié, auxiliaire.    - urbs socia, Liv. 27, 1, 6: ville alliée.    - regum sociorum auxilia, Cic. Fam. 15, 4, 3: les troupes auxiliaires fournies par les rois alliés.    - socia agmina, Virg.: troupes auxiliaires.    - socii navales, Liv. 21, 50: matelots, équipage de la flotte. c - conjugal, nuptial.    - socius lectus, Ov. A. A. 2, 377: lit conjugal.    - socios ad ignes convenire, Ov. M. 9, 797: se réunir près des torches nuptiales. [st1]2 [-] sŏcĭus, ĭi, m.: a - compagnon, associé.    - socius regni, Cic. Rep. 2 35: associé au trône.    - socius culpae, Cic. Att. 11, 14, 1: qui prend sa part d'une faute. --- cf. Cic. Fam. 13, 71; Rep. 2, 14.    - socius alicui rei, Virg. En. 5, 712: associé à qqch.    - poét. socius generis ou sanguinis, Ov. M. 3, 259 ; Tr. 4, 5, 29: ayant en commun la race, le sang (parent).    - socius tori, Ov. M. 14, 678: époux. b - associé [dans une affaire commerciale], collaborateur.    - Cic. Verr. 3, 50 ; Amer. 116.    - socii, Cic. Br. 86: membres d'une société fermière, publicains. --- cf. Cic. Fam. 13, 9, 3.    - pro socio damnari, Cic. Fl. 43: être condamné pour fraude envers un associé. c - allié.    - socii et Latini, Cic. Lael. 12: les alliés et les Latins.    - socii et nomen Latinum, Sall. J. 39, 2: les alliés et les villes de nom latin.    - fides sociūm (= sociorum), Liv.: la fidélité des alliés.    - socius haereditatis, Plin.-jn.: cohéritier.    - socius sanguinis, Ov.: parent.    - socia, ae, f.: - [abcl]a - compagne. - [abcl]b - épouse.
    * * *
    I.
        Socius, socii. Cic. Compaignon en touts labeurs et peines.
    \
        Socii populi Romani. Cic. Les alliez du peuple Romain, et compaignons.
    \
        Iugales socii. Sil. Chevauls qui tirent ensemble.
    \
        Consiliorum socius. Cic. A qui on communique ses conseils.
    \
        Doloris et periculorum socius. Plin. Participant de mes doleurs et perils.
    \
        Omnium itinerum, nauigationum, laborum, periculorum meorum socius. Cic. Qui m'a tenu compaignie par tout où j'ay esté, et en touts mes dangers.
    \
        Flagitiorum et rapinarum socius. Cic. Complice, Consors.
    \
        Operum socii. Horat. Compaignons de besongne.
    \
        Regni socii. Lucan. Qui regnent ensemble.
    \
        Addere se socium alicui. Virgil. S'accompaigner avec aucun, S'associer avec luy.
    \
        Adhibere aliquem socium sibi. Virg. Le prendre à compaignon, L'associer avec soy.
    \
        Inferre se socium. Virg. Se mettre en la compaignie.
    II.
        Arma socia ferebat auxilio. Sil. Le secouroit de ses gents de guerre, et se joignoit avec luy.
    \
        Dii maris exceptum socio dignantur honore. Ouid. Le receurent en leur compaignie et divinité, Le receurent à estre dieu marin comme eulx.
    \
        Linguae sociae commercia. Ouid. Collocution de gents qui parlent un mesme language.
    \
        Nox socia. Cic. Aidant à faire quelque cas.
    \
        Nox socia. Stat. En laquelle le mari et la femme sont couchez ensemble.
    \
        Sanguis socius. Ouid. Le sang de noz parents.
    \
        Sermo socius. Ouid. Pourparlement, Devis, Collocution.

    Dictionarium latinogallicum > socius

  • 14 consors

    cōn-sors, sortis, Abl. sorti u. (subst.) sorte, gleichen Loses (Anteils) teilhaftig, I) im weitern Sinne, an etw. gleichen Anteilhabend, der Teilhaber, Mitgenosse zu gleichen Teilen (Ggstz. exsors, expers), a) v. Pers., m. Genet. rei (wessen? = woran?), socius et consors gloriosi laboris, Cic.: c. periculorum, Plin. pan.: c. mendicitatis, Cic.: c. studiorum, Sen.: c. vitiorum fratris sui (Ggstz. virtutum expers), Vell.: c. tori, thalami, Ov.: uxor, socia tori, vitae c., Ps. Quint. decl.: c. imperii, Mitregent, Vell. u. Suet.: consilii publici, Plin. ep.: tribuniciae potestatis, Tac.: consortes urbis, Landsleute, Ov.: ut consortes fidei, ut spei coheredes, Min. Fel. 31, 8. – mit Genet. pers., T. Tatius c. Romuli, Mitregent, Suet. – mit in u. Abl., c. in lucris atque furtis, Cic. – m. cum u. Abl., consors mecum temporum illorum, Cic. – b) von lebl. Subjj., gemeinsam, vita, Lucr.: tecta, Verg.: casus, Prop.: caro c. et coheres (sc. animae), Tert. de res. carn. 7: mit Dat., studiis c. puerilibus aetas, Lucan. 4, 178. – II) im engern Sinne, am Vermögen (Kapital) gleichen Anteil habend, a) v. Geschwistern u. Verwandten, die eine gemeinschaftlich angetretene Erbschaft noch nicht geteilt haben, ein ungeteiltes Erbe gemeinsam besitzend, in Gütergemeinschaft lebend (vgl. Döring Plin. ep. 8, 18, 4), tres fratres consortes, Cic.: frater consors censoris, Liv. – dah. poet. = Bru-
    ————
    der od. Schwester, c. Remus, Tibull.: c. magni Iovis, von der Juno, Ov. – u. adi. = geschwisterlich, schwesterlich, brüderlich, c. pectora, Ov.: c. sanguis, Ov. – m. Dat., c. Ledaea gemellis, Ov. her. 13, 61. – b) gleichen Anteil habend am Geschäftskapital, c. socius, Geschäftsteilhaber (Kompagnon) mit gleichem Anteile, Hor. carm. 3, 24, 60.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consors

  • 15 superus

        superus adj.    [super].— Posit, that is above, upper, higher: ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse: spectatores superarum rerum atque caelestium: Omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes, V.: deorum domus, O.: mare, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea): superas evadere ad auras, i. e. of the upper world, V.: aurae, O.— Plur m. as subst. (with gen plur. superūm, V., O.), they who are above (opp. inferi): multum fleti ad superos, i. e. the living, V.—Esp., the gods above, celestial deities: Quae superi manesque dabant, V.: Pro superi, O.: Contemptrix superum, O.: superis deorum Gratus et imis, H.— Plur n. as subst, the heavenly bodies, celestial things: lunam, stellas, supera denique omnia stare censet.— Higher places (sc. loca): supera semper petunt, tend upwards: supera ardua linquens, the upper world, V.—Comp. superior, n us, gen. ōris, of place, higher, upper: superiorem partem collis castris compleverant, Cs.: tota domus vacat superior, the upper part of: labrum superius, the upper lip, Cs.: de loco superiore dicere, i. e. from the tribunal: causam cum agam de loco superiore, i. e. from the rostra: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, i. e. in formal discourses and in conversation: ex loco superiore proeliabantur, from an eminence, Cs.: ex superiore et ex inferiore scripturā docendum, what is written above and below, i. e. the context: posteriori superius non iungitur. — Plur n. as subst: superiora muri, the upper parts (opp. ima), Cu.—Of time or order, former, past, previous, preceding: superiores solis defectiones: superioribus diebus, Cs.: in superiore vitā: pars legis: superius facinus novo scelere vincere: superioris more crudelitatis uti, N.: nuptiae, former marriage: vir, first husband.—Of age, older, elder, senior, more advanced, former: omnis iuventus omnesque superioris aetatis, Cs.: superior Africanus, the Elder.—Plur. m. as subst, elders, older men: superiorum aetas.—Fig., in a contest, victorious, conquering, stronger, superior: hostīs equitatu superiores esse intellegebat, Cs.: se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum: semper discessit superior, N.: superiorem Appium in causā fecit, L.—Of quality or condition, higher, more distinguished, greater, better, superior: ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitiā: premendoque superiorem sese extollebat, L.: pecuniis: honoris gradu.—Sup. suprēmus, highest, loftiest, topmost (poet.; cf. summus).—Partit.: clamore supremos Inplerunt montīs, the mountain-tops, V.: supremo In monte, on the summit, H.—Fig., of time or order, last, latest, extreme, final: Supremo te sole domi manebo, at sunset, H.: in te suprema salus, last hope, V.: Supremam bellis imposuisse manum, the finishing hand, O.—Of rank or degree, highest, greatest, most exalted, supreme, extreme: supreme Iuppiter, T.: macies, V.— The last of life, last, closing, dying, final: supremo vitae die: amplissime supremo suo die efferri: nec... Supremā citius die, i. e. not until death, H.: supplicium, i. e. the penalty of death: iter, H.: lumen, V.: sociam tori vocat ore supremo, with dying breath, O.: honor, i. e. the funeral rites, V.: tori, i. e. biers, O.: Troiae sorte supremā, V.—As subst n.: Ventum ad supremum est, to the last moment, V.: suprema ferre, i. e. the funeral offerings, V.
    * * *
    I
    supera -um, superior -or -us, supremus -a -um ADJ
    above, high; higher, upper, of this world; greatest, last, highest
    II
    gods (pl.) on high, celestial deities; those above

    Latin-English dictionary > superus

  • 16 consors

    con-sors, sortis, adj. m. and f.
    I.
    Sharing property with one (as brother, sister, relative), living in community of goods, partaking of in common:

    consortes, ad quos eadem sors,

    Varr. L. L. 6, § 65 Müll.; cf. Paul. ex Fest. p. 296, 7 ib.:

    consortes tres fratres,

    Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57:

    frater,

    Plin. Ep. 8, 18, 4:

    consortem socium fallere,

    Hor. C. 3, 24, 60.—Hence, subst.: consors, sortis, m. and f., a sharer, partner:

    consors censoris,

    Liv. 41, 27, 2; Vell. 1, 10, 6:

    de consortibus ejusdem litis,

    Cod. Just. 3, 40:

    quae (arx) data est heredibus,

    Verg. Cir. 14. —Hence,
    B.
    Poet., of or belonging to a brother or sister, regarded as common heirs, etc.:

    pectora = sorores,

    Ov. M. 13, 663:

    sanguis,

    id. ib. 8, 444.—Hence, subst.: con-sors, sortis, m. and f., a brother, a sister:

    Romulus nondum fundaverat Moenia, consorti non habitanda Remo,

    Tib. 2, 5, 24; Ov. M. 11, 347; 6, 94:

    consortem Phoebi colere deam (Dianam),

    id. P. 3, 2, 48; id. H. 13, 61 al.—
    II.
    Transf., dividing something with one, having an equal share, partaking of, sharing; subst., a colleague, partner, comrade (class.; esp. freq. after the Aug. per.).
    A.
    Of personal subjects.
    (α).
    With gen.:

    consors mecum temporum illorum,

    Cic. Mil. 37, 102:

    gloriosi laboris (with socius),

    id. Brut. 1, 2:

    mendacitatis,

    id. Fl. 15, 35:

    culpae,

    Ov. F. 3, 492; cf.

    vitiorum,

    Vell. 2, 94:

    tori,

    Ov. M. 1, 319:

    thalami,

    a wife, id. ib. 10, 246 (cf.:

    socia tori,

    id. ib. 8, 521):

    sacrorum caerimoniarumque,

    Curt. 10, 7, 2:

    studiorum,

    Sen. Ep. 7, 9:

    generis et necis,

    Ov. H. 3, 47:

    urbis,

    id. P. 3, 2, 82:

    tribuniciae potestatis (together with collega imperii),

    Tac. A. 1, 3; cf.

    imperii,

    Suet. Oth. 8.—
    (β).
    With in:

    in lucris atque in furtis,

    Cic. Verr. 2, 3, 66, § 155; cf.:

    vis animi (cum corpore)... nisi erit consors in origine primā,

    Lucr. 3, 771.—
    (γ).
    Absol., of colleagues in power, Suet. Tit. 9:

    omnisque potestas impatiens consortis erit,

    Luc. 1, 93:

    Romuli,

    Suet. Tib. 1.— Poet. of that which is shared:

    (corpus et animus) consorti praedita vitā,

    Lucr. 3, 332.—
    B.
    Of things as subjects, of the same condition, common ( poet. and rare):

    tecta,

    Verg. G. 4, 153:

    casus,

    Prop. 1, 21, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > consors

  • 17 socius

    sŏcĭus, a, um, adj. [root sec- of sequor], sharing, joining in, partaking, united, associated, kindred, allied, fellow (mostly poet. and in post-Aug. prose; cf. subst. infra):

    hic (Augustus) socium cum Jove nomen habet,

    Ov. F. 1, 608:

    aurea possedit socio Capitolia templo Mater,

    i. e. in common with Jupiter, id. ib. 6, 73:

    regnum,

    id. M. 5, 378:

    classis,

    id. ib. 13, 352:

    sepulcrum,

    id. H. 11, 123:

    lectus,

    id. A. A. 2, 377:

    ignes,

    id. M. 9, 795:

    anni,

    id. H. 2, 33:

    linguae,

    id. Tr. 5, 10, 35:

    dei,

    id. F. 2, 618:

    spes,

    id. M. 13, 375:

    sociis quid noctibus uxor anxia,

    Stat. S. 3, 5, 1:

    platanus clara in Lyciā gelidi fontis sociā amoenitate,

    Plin. 12, 1, 5, § 9:

    potestas,

    Amm. 26, 2, 8.—
    II.
    Esp., leagued, allied, confederate:

    cura sociae retinendae urbis,

    Liv. 27, 1; so,

    urbs,

    id. 31, 24:

    civitates,

    id. 41, 6 fin.; Quint. 3, 8, 12; cf.:

    civitas nobis,

    Tac. A. 13, 57:

    agmina,

    Verg. A. 2, 371: manus, i. e. of the allies (in the Bellum Sociale), Ov. Am. 3, 15, 10:

    classis,

    id. M. 13, 352:

    arma,

    Sil. 7, 635.—Hence, substt
    A.
    sŏcĭus, i, m. ( gen. plur. socium, Liv. 43, 6, 12; 44, 21, 10; v. II. B. infra;

    also in the poets,

    Verg. A. 5, 174; Prop. 3, 7, 41; Neue, Formenl. 1, 112 sq.).
    1.
    In gen., fellow, sharer, partner, comrade, companion, associate (very freq. and class.;

    syn.: consors, particeps): belli particeps et socius et adjutor,

    Cic. Att. 9, 10, 5; cf.:

    consiliorum omnium particeps et socius paene regni,

    id. Rep. 2, 20, 35; cf.:

    regni sociis,

    Luc. 1, 92:

    hereditatis,

    Plin. Pan. 38:

    tuorum consiliorum (with particeps),

    Plaut. Mil. 4, 2, 22:

    fortunarum omnium (with particeps),

    Cic. Font. 17, 37 (21, 47):

    me quidem certe tuarum actionum, sententiarum, rerum denique omnium socium comitemque habebis,

    id. Fam. 1, 9, 22:

    praeter Laelium neminem habeo culpae socium,

    id. Att. 11, 14, 1:

    Agusius, omnium laborum, periculorum meorum socius,

    id. Fam. 13, 71:

    socius et consors gloriosi laboris,

    id. Brut. 1, 2; Sall. J. 29, 2:

    Romuli socius in Sabino proelio,

    Cic. Rep. 2, 8, 14; for which, with dat.:

    alicui socius,

    Plaut. Rud. 1, 2, 72:

    hunc cape consiliis socium,

    Verg. A. 5, 712:

    hos castris adhibe socios,

    id. 8, 56:

    socium esse in negotiis,

    Ter. Heaut. 3, 1, 9:

    quia sine sociis nemo quicquam tale conatur,

    Cic. Lael. 12, 42:

    socium ad malam rem quaerere,

    Plaut. As. 2, 2, 22:

    cum sociis operum,

    Hor. Ep. 2, 1, 142:

    ante alios Infert se socium Aeneas,

    Verg. A. 4, 142:

    amissā sociorum parte,

    Ov. M. 14, 242.— Poet.:

    generis socii,

    i. e. relatives, Ov. M. 3, 259; cf.

    sanguinis,

    id. Tr. 4, 5, 29:

    tori,

    i. e. a spouse, consort, id. M. 14, 678.—
    2.
    In partic.
    a.
    In mercant. lang., a copartner, partner in business:

    socii putandi sunt, quos inter res communicata est, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 20, § 50; id. Rosc. Am. 40, 116; id. Quint. 3, 12:

    nefarium est socium fallere qui se in negotio conjunxit,

    id. Rosc. Com. 6, 16.—So, socii, of the company of farmers of the public revenue, Cic. Fam. 13, 9, 3; Plin. 33, 7, 40, § 120; cf. societas, II. A. 2. —Hence,
    (β).
    Jurid. t. t.:

    pro socio (agere, damnari, etc.),

    for defrauding a partner, Cic. Fl. 18, 43; id. Quint. 3, 13; cf. Dig. 17, [p. 1716] tit. 2: Pro socio.—
    b.
    In publicists' lang., an ally, confederate (cf. foederatus); plur., Plaut. Men. 1, 2, 25:

    servate vestros socios,

    id. Cist. 1, 3, 51:

    Boios receptos ad se socios sibi asciscunt,

    Caes. B. G. 1, 5 fin.; 1, 11 fin.; 1, 14; 1, 15;

    1, 36: Cyprius rex, cujus majores huic populo socii atque amici semper fuerunt,

    Cic. Dom. 20, 52; Liv. 29, 17; 44, 1 et saep. al.;

    opp. hostes,

    Sall. C. 51, 38; id. J. 92, 2.— Sing.:

    socius et amicus populi Romani,

    Sall. J. 24, 3.—In the connection, socii et Latini, or, more freq., socii et nomen Latinum, the term socii denotes the Italian people dwelling out of Latium who were under the protection of and allied with Rome, the Italian allies, Cic. Lael. 3, 12; id. Rep. 6, 12, 12; id. Sest. 13, 30; id. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41; Sall. J. 39, 2; 42, 1:

    socii nomenque Latinum,

    id. ib. 43, 4 Kritz N. cr.; Liv. 29, 27;

    for which, also: socii ac nominis Latini,

    id. 41, 8;

    and without ellipsis: per homines nominis Latini et socios Italicos impedimenta parabant,

    Sall. J. 40, 2; cf.

    also: quos (milites) uti ex Latio et a sociis cogeret,

    id. ib. 95, 1. —The socii Latini nominis, on the other hand, are simply the Latin allies, the Latins, Liv. 40, 36; 32, 8; 41, 12:

    socii ab nomine Latino,

    id. 22, 38.—In this sense the gen. plur. is usually socium, Liv. 21, 17, 2; 22, 27, 11 et saep.:

    socii navales,

    id. 21, 50; v. navalis.—
    B.
    sŏcĭa, ae, f.:

    eos, qui nos socias sumpserunt sibi,

    Plaut. Stich. 1, 2, 45:

    (eloquentia) pacis est comes otiique socia,

    Cic. Brut. 12, 45:

    vitae socia virtus, mortis comes gloria,

    id. Font. 17, 39 (21, 49); cf.: est socia mortis homini vita ingloria, Publ. Syr. App. 213 Rib.:

    nox socia,

    Cic. Phil. 2, 18, 45:

    quam plurimas uxores habent.... nulla pro sociā obtinet,

    Sall. J. 80, 7:

    addit se sociam,

    Verg. E. 6, 20:

    socias sorores Impietatis habet,

    Ov. M. 4, 3:

    hic socias tu quoque junge moras,

    id. A. A. 1, 492:

    sociae doloris casusque tui,

    App. M. 5, p. 166, 18.— Poet.: socia generisque torique, related by blood and marriage, relative and wife (Juno), Ov. M. 1, 620; so,

    tori,

    id. ib. 8, 521;

    10, 268: ulmus cum sociā vite,

    id. ib. 14, 662.

    Lewis & Short latin dictionary > socius

  • 18 summum

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > summum

  • 19 Superi

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Superi

  • 20 superus

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > superus

См. также в других словарях:

  • Tori — may refer to:In places: *Tori (Georgia), a historic province of the nation of Georgia *Tori Parish, a municipality in Pärnu County, Estonia **Tori, Estonia, a small borough in Tori Parish *Torishima, a name of several islands in Japan **Torishima …   Wikipedia

  • Tori — bezeichnet: Tori (Gemeinde), Ortschaft in Estland Tori (Pferd), estnische Pferderasse, die ursprünglich in der Ortschaft Tori gezüchtet wurde Tori, Angreifer beim Partnertraining in japanischen Kampfkünsten, siehe Tori und Uke Tori Leine,… …   Deutsch Wikipedia

  • TORI — apud Cicer. de Oratore, c. 6. ubi Oratorem temperatum et aequalem describit, Isque unô tenore, ut aiunt, in dicendo fuit, nihil afferens praeter facultatem et aequalitatem; Aut addit aliquos, ut in corona, toros; omnemque orationem ornamentis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • tori — pl of TORUS * * * to·ri (toґri) [L.] plural of torus …   Medical dictionary

  • Tori — fem. proper name, short for VICTORIA (Cf. Victoria) …   Etymology dictionary

  • tori — [tō′rī΄, tôr′ī΄] n. pl. of TORUS …   English World dictionary

  • Tori — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Tori, est une commune du Bénin. Tori est une commune du Mali, dans le Cercle de Bankass et la région de Mopti Tori est un rôle dans l entraînement avec… …   Wikipédia en Français

  • Tori Go! Go! — Infobox television show name = Tori Go! Go! caption = format = Animated television series runtime = 30 min of 10 min. creator = starring = Lee Seon Joo country = South Korea network = KBS first aired = July 2006 last aired = num episodes = 51Tori …   Wikipedia

  • Tori — Torus To rus (t[=o] r[u^]s), n.; pl. {Tori} (t[=o] r[imac]). [L., a round, swelling, or bulging place, an elevation. Cf. 3d {Tore}.] [1913 Webster] 1. (Arch.) A large molding used in the bases of columns. Its profile is semicircular. See Illust.… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Tori — 1To|ri der; , <aus gleichbed. jap. to ri> Judoka, der seinen Gegner momentan beherrscht Tori 2 2To|ri: Plur. von ↑Torus …   Das große Fremdwörterbuch

  • tori — • aukio, aukea, kenttä, tori …   Suomi sanakirja synonyymejä

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»